Door Dr. E. Garcia en Drs. L. Bakermans
Met de komst van 3D-printers en dergelijke technologieën is de moderne wetenschap steeds dichter bij het maken van kunstmatige lichaamsdelen die zowel de anatomie als de fysiologie van het menselijk lichaam imiteren. Als het echter gaat om lichaamsdelen die een rol spelen bij voortplanting en zwangerschap, zoals ei- en zaadcellen of een baarmoeder, roept dit ethisch vragen op.
Kunstmatige baarmoeder
Sinds 2020 werkt een team van de Universiteit van Eindhoven aan het ontwikkelen van een prototype van een kunstmatige baarmoeder. Het idee is om kinderen die te vroeg worden geboren een omgeving te geven die de natuurlijke omgeving zo natuurlijk mogelijk nabootst, met namaak vruchtwater en een namaak placenta voor het toedienen van voedsel en zuurstof en de juiste balans van hormonen. Door de omgeving zoveel mogelijk aan te laten sluiten op de natuurlijke omstandigheden van de baarmoeder, verwacht men dat de normale ontwikkeling ongestoord kan doorgaan. Bij dieren, met name lammetjes blijkt dat dit technisch mogelijk is en een bijdrage is aan de overleving van jonge lammetjesfoetussen.
Bronvermelding: artridge, Emily A.; Davey, Marcus G.; Hornick, Matthew A.; McGovern, Patrick E.; Mejaddam, Ali Y.; Vrecenak, Jesse D.; Mesas-Burgos, Carmen; Olive, Aliza; Caskey, Robert C.; Weiland, Theodore R.; Han, Jiancheng; Schupper, Alexander J.; Connelly, James T.; Dysart, Kevin C.; Rychik, Jack; Hedrick, Holly L.; Peranteau, William H.; Flake, Alan W. (25 April 2017). “An extra-uterine system to physiologically support the extreme premature lamb”. 8. The Author(s): 15112. Retrieved 2018-01-18., CC BY 4.0, via Wikimedia Commons
Op dit moment staat de ontwikkeling van een kunstmatige menselijke baarmoeder nog in de kinderschoenen. Toch is het dichterbij dan we denken. Daarom is het belangrijk dat wij de ethische aspecten hiervan overwegen zodat wij kunnen anticiperen op onwenselijke situaties.
Voordat we worst case scenario’s schetsen als in het boek van Aldous Huxley ‘Brave New World’ of de film ‘the Matrix’, is het goed om eerst de voordelen die de technologie redelijkerwijs kan bieden, na te gaan.
Baby’s die eerder dan 24 weken zwangerschap worden geboren, hebben een heel lage kans om te overleven. In Nederland ligt de ondergrens van actieve behandeling tussen 24 en 25 weken vanwege het grote risico op complicaties. In andere Europese landen worden kinderen in de couveuse behandeld met een ondergrens van 23-24 weken.
Kunstmatige baarmoeders kunnen deze extreem premature baby’s helpen door de overlevingskans te verhogen. De technologie maakt het mogelijk om de foetus te monitoren en indien nodig bij gezondheidsproblemen in te grijpen door medicatie toe te dienen of een operatie aan de foetus uit te voeren. Anders dan in een couveuse is de kans lager dat de groeiende kindje wordt blootgesteld aan externe schade zoals infectieziekten. Dit allemaal zou het einde kunnen betekenen van langdurige ziekenhuisverblijven voor premature baby’s, wat ook een verlichting is van de gezondheidszorg.
Ethische gevolgen
Allemaal positieve ontwikkelingen, die veel babylevens kunnen redden. Maar wat als het mogelijk wordt, zoals sommige wetenschappers opperen, een zwangerschap in een kunstmatige baarmoeder plaats te laten vinden vanaf dag 0 tot de geboorte? Tot nu is het technisch niet mogelijk om embryo’s langer dan een aantal weken in het laboratorium te kweken, maar dat is een grens die binnen afzienbare tijd verlegd kan worden. In de verdere toekomst willen wetenschappers het hele proces nabootsten. Dit wordt ‘ectogenese’ genoemd: een zwangerschap waar natuurlijke baarmoeders worden afgeschaft.
Doet deze ontwikkeling recht aan de menselijke waardigheid?
De mogelijkheid om kinderen in een laboratorium te laten groeien, maakt van hen een object dat naar wens kan worden besteld op het tijdstip dat goed uitkomt en met de gewenste kenmerken. Het wordt makkelijker om de eigenschappen van het kind te controleren en de ontwikkeling te stoppen als het niet voldoet aan de eisen van de ouders (designer baby’s).
De warme omgeving van het lichaam van de moeder, waar het kind zich hoort te ontwikkelen, wordt vervangen door kille apparatuur. Dit tast niet alleen de fysieke maar ook de emotionele band tussen kind en moeder aan, met alle verwachte psychologische gevolgen daarvan voor het kind.
Nog een aspect dat daarbij een rol speelt, is het mogelijke effect op de menselijke voortplanting en op de structuur van het gezin. Het krijgen van een kind wordt iets optioneels, wat in handen van anderen (een team wetenschappers) wordt gelegd. Ouderschap wordt teruggebracht tot het inleveren van een paar geslachtscellen als grondstof van een proces dat door vreemden tot een eindproduct wordt voortgezet. Het huidige evenwicht van ongelijkheid in de rollen van elk geslacht in de voortplanting verdwijnt hierbij. Moederschap en vaderschap worden aan elkaar gelijk gesteld en verliezen hun echte betekenis, die aan de basis staat van gezin en samenleving.
Kinderen op bestelling?
Mensen die een groot aantal kinderen via één partner willen, worden momenteel beperkt door het feit dat vrouwen meestal slechts één kind tegelijk baren. Wat zou rijke mensen ervan weerhouden om te betalen voor een kamer vol kunstmatige baarmoeders die bijvoorbeeld 20 kinderen tegelijk produceren?
Zwangerschap en het baren van kinderen, wat een gekoesterde ervaring van de meeste vrouwen is, zal worden gezien als de enig overblijvende optie voor arme vrouwen die geen middelen hebben om een kunstmatige baarmoeder te betalen. Vrouwen die bewust kiezen voor een natuurlijke zwangerschap lopen het risico gestigmatiseerd te worden als zelfgenoegzaam of onprofessioneel, omdat dan ook gehandicapte of minder perfecte kinderen worden geboren; vrouwen die een gehandicapt kind krijgen zullen hier op worden afgerekend.
Volledige ectogenese 1zal waarschijnlijk tientallen jaren op zich laten wachten bestaan, maar kunstmatige baarmoeders komen waarschijnlijk veel eerder. De ethische aspecten die wij in dit artikel hebben behandeld geven genoeg stof om na te denken over de gevolgen die deze ontwikkeling met zich meebrengt.
Voetnoten
bron: http://logos.nl/
Comments are closed.